Renta wdowia to świadczenie, które ma na celu poprawę sytuacji finansowej osób, które straciły współmałżonka. Zgodnie z nowymi przepisami, osoby uprawnione mogą łączyć swoje świadczenie emerytalno-rentowe z częścią świadczenia po zmarłym małżonku.
Chociaż twórcy projektu zachwalali go, jako przejaw wyrównywania szans i sprawiedliwości społecznej, sporo osób nie dzieli tej opinii.
- To systemowe wykluczenie oparte wyłącznie na tym, czy ktoś miał męża lub żonę. Taka sytuacja narusza nie tylko zasadę równości, ale także podstawowe prawa człowieka - tak o rencie wdowiej wypowiada się jedna z członkiń stowarzyszenia Rodzice Solo i Emerytura Solo, cytowana przez gazeta.pl.
Inicjatywa ta poszła nawet o krok dalej i zaskarżyła przepisy do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. - Renta wdowia to przywilej dostępny tylko dla wybranych - a reszta społeczeństwa go współfinansuje, choć nie ma prawa z niego skorzystać - podkreślała członkini stowarzyszenia.
Komu przysługuje renta wdowia? To wcale nie takie oczywiste. Sporo osób, szczególnie tych, które wcześnie owdowiały, może być rozczarowanych. Nie dość, że przez lata samodzielnie wychowywały dzieci, w czasach, gdy nie było na nie specjalnych świadczeń, były w znacznie trudniejszej sytuacji finansowej, żyjąc z jednej pensji i bardzo skromnej renty rodzinnej, dziś nie dostaną renty wdowiej, bo przysługuje tylko tym, którzy owdowieli po 55 roku życia (kobiety) lub 60 (mężczyźni).
Ograniczeń jest zresztą więcej.
Kto może ubiegać się o rentę wdowią?
Renta wdowia przysługuje osobom, które spełniają następujące warunki:
- mają prawo do emerytury lub renty,
- spełniają kryteria do uzyskania renty rodzinnej po zmarłym małżonku/małżonce,
- nabyły prawo do renty rodzinnej nie wcześniej niż w dniu ukończenia 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni). Oznacza to, że jeśli wdowa/wdowiec nabył prawo do renty rodzinnej przed osiągnięciem tego wieku (np. w wieku 50 lat, bo był niezdolny do pracy), to nie będzie mógł skorzystać z renty wdowiej, nawet jeśli w momencie składania wniosku o rentę wdowią będzie miał już ukończone odpowiednio 60/65 lat,
- pozostawały we wspólności małżeńskiej z małżonkiem/małżonką do dnia jego/jej śmierci,
- nie są obecnie w związku małżeńskim.
Renta rodzinna a renta wdowia – istotne różnice
Ważne jest, aby odróżnić rentę rodzinną od renty wdowiej.
Renta rodzinna może być przyznana wdowie lub wdowcowi po ukończeniu 50 lat, a w niektórych przypadkach nawet wcześniej, np. gdy osoba jest niezdolna do pracy.
Natomiast renta wdowia, czyli możliwość łącznej wypłaty renty rodzinnej i własnej emerytury lub renty (nie w całości - przysługuje na razie 15 proc. jednego ze świadczeń), jest dostępna tylko po spełnieniu dodatkowych warunków, w tym kryterium wiekowego (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn) w momencie nabycia prawa do renty rodzinnej.
Kiedy ZUS odmówi wypłaty renty wdowiej? Przykłady
ZUS, na podstawie konkretnych, otrzymanych pytań, przygotował odpowiedzi obrazujące, w jakiej sytuacji może odmówić wypłaty renty wdowiej.
- Emerytka ma ustalone prawo do renty rodzinnej, ale jej nie pobiera, ponieważ jest niższa od jej emerytury. Mąż zmarł, gdy miała 48 lat. W takiej sytuacji nie może skorzystać z renty wdowiej, bo w chwili nabycia uprawnień nie miała 55 lat.
- Suma świadczeń (emerytury/renty i renty rodzinnej) przekracza trzykrotność najniższej emerytury (od 1 marca 2025 roku to 1 878,91 zł brutto) czyli 5 636,73 zł brutto, ZUS nie ustali prawa do łącznej wypłaty świadczeń. W takiej sytuacji wdowa/wdowiec nadal będzie otrzymywać jedno ze świadczeń – wyższe lub to, które wybierze.
- Ponowne zawarcie związku małżeńskiego: Jeśli wdowa ma ustalone prawo do renty rodzinnej i własnego świadczenia, ale po przyznaniu renty rodzinnej ponownie wyszła za mąż, traci prawo do renty wdowiej.
Jak widać, wykluczenie z prawa do renty wdowiej dotyczy wielu rencistów i emerytów.
4 ważne świadczenia ZUS. Sprawdź, komu przysługują
Renta wdowia - na czym dokładnie polega połączenie świadczeń?
Osoba uprawniona do renty wdowiej może wybrać jeden z dwóch wariantów:
- 100% renty rodzinnej i 15% własnego świadczenia (emerytury lub renty) albo
- 100% własnego świadczenia i 15% renty rodzinnej.
Od 1 stycznia 2027 roku kwota dodatkowego świadczenia wzrośnie z 15% do 25% drugiego świadczenia, co jeszcze bardziej zwiększy wsparcie finansowe dla osób uprawnionych.
Czy na rencie wdowiej można dorabiać?
Jak tłumaczy ZUS, świadczenia w związku z osiąganiem wynagrodzenia są rozliczane na dotychczasowych zasadach. Czyli osoby, które osiągnęły wiek emerytalny (mają skończone odpowiednio – 60 lat kobiety, 65 lat – mężczyźni), i mają prawo do emerytury, mogą do niej dorabiać bez ograniczeń.
Natomiast osoby, które mają przyznane świadczenia (np. rentę z tytułu niezdolności do pracy, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, emeryturę pomostową) na podstawie przepisów obowiązujących przed obniżeniem powszechnego wieku emerytalnego (przed 1 października 2017 r.), czyli mają przyznane świadczenia do wydłużonego wieku emerytalnego, rozliczają się na ogólnych zasadach.
Oznacza to, że jeżeli te osoby, po ukończeniu obecnie obowiązującego wieku emerytalnego, (60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna) nie złożyły wniosku o emeryturę, mają obowiązek przekazywać do ZUS zaświadczenie o osiąganym przychodzie do czasu nabycia prawa do powszechnej emerytury (po złożeniu wniosku o emeryturę). Ich świadczenia są rozliczane (obniżane lub zawieszane) w związku z osiąganym przychodem.
Jak będą realizowane wypłaty?
W większości przypadków, ZUS będzie wypłacał połączone świadczenie w jednym przelewie. Jednak w sytuacji, gdy świadczenia wypłacane są przez różne organy emerytalno-rentowe (np. ZUS i KRUS), osoba uprawniona otrzyma dwa przelewy: jeden z ZUS (15% świadczenia po zmarłym małżonku) i drugi z innej instytucji (100% swojego świadczenia).
ZUS rozpocznie wysyłkę decyzji o przyznaniu renty wdowiej od 1 lipca 2025 roku.
Renta wdowia będzie wypłacana w dotychczasowych terminach wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych, tj. 1-go, 6-go, 10-go, 15-go, 20-go i 25-go dnia miesiąca.
Osoby, które pobierają świadczenia z różnych instytucji, otrzymają jedną decyzję (od organu wypłacającego 15% świadczenia) oraz informację o kontynuowaniu wypłaty dotychczasowego świadczenia w wysokości 100% z drugiej instytucji.
Szczegółowe informacje na temat renty wdowiej można uzyskać w oddziałach ZUS właściwych dla miejsca zamieszkania oraz na stronie internetowej ZUS.
